Verlichting op kantoor: efficiënt, ergonomisch én esthetisch
Verlichting in kantoren verandert razendsnel. Terwijl men vroeger in het beste geval opteerde voor een lichtniveau van ‘500 lux’ op het taakvlak, zijn er vandaag veel nieuwe richtlijnen wat betreft kantoorverlichting. Het doel is altijd om de ergonomie te verbeteren en het welzijn van de medewerkers op kantoor te verhogen, zodat ze elke dag met plezier naar hun werk komen. Er zijn echter bedrijven die deze regels bewust niet (volledig) volgen omdat ze liever een huiselijke sfeer willen op de werkvloer. Dat is ook mogelijk uiteraard. Alles hangt af van de stijl van het bedrijf en de gebruikers/medewerkers. Want iedereen heeft andere wensen en noden.
Ergonomie
Wat is dat nu precies, ergonomie? Het is de wetenschappelijke discipline die werkplekken, producten en taken ontwerpt met oog op optimale veiligheid en gezondheid van de mens. In een kantoorcontext betekent ergonomie dat de werkomgeving aan de medewerkers aangepast wordt om hun welzijn op het werk te bevorderen.
Ergonomie betekent niet alleen ‘een comfortabele bureaustoel’. Ook de akoestiek en de luchtkwaliteit op kantoor zijn van groot belang. En we mogen zeker een goede kantoorverlichting niet over het hoofd zien, zowel het visuele als het niet-visuele aspect ervan. Dat is de verantwoordelijkheid van een gespecialiseerde lichtarchitect, zoals Light Consult.
Lichtarchitectuur in kantoorruimtes
De lichtarchitectuur moet het ontwerp en de indeling van het kantoor volgen en versterken. Op basis van de ergonomische verwachtingen van het bedrijf, in combinatie met de inrichting, hoogte, gebruikte kleuren en texturen en technische montagemogelijkheden, werkt de lichtarchitect een verlichtingsvoorstel uit. We gaan hierbij altijd op zoek naar een oplossing die maximaal ergonomisch en tegelijkertijd stijlvol is. Want ergonomie is één iets maar het oog wil natuurlijk ook wat. We streven naar verlichting die een hoog rendement combineert met stabiel, homogeen licht dat aangenaam is om in te werken. Op die manier kunnen de medewerkers gefocust en geconcentreerd aan de slag en komen ze elke dag met plezier naar kantoor.
Bij het uitwerken van onze verlichtingsoplossingen houden we rekening met een aantal belangrijke factoren:
Lichtkleur, lichtintensiteit en lichtspectrum
Licht bestaat uit verschillende kleuren die zich samen mengen tot ‘wit’ licht. Naast de lichtkleur is ook de kleurweergave bepalend voor de perfecte weergave van de kantoorinrichting. In kantoren was het lange tijd de trend om verlichting te gebruiken met een kleurtemperatuur van 3000K (kelvin, uitdrukking van kleurtemperatuur). Ter vergelijking: de kleurtemperatuur van daglicht bedraagt gemiddeld 6500K en in zuiderse landen kiest men meestal voor een kleurtemperatuur rond de 4000K. Hoe lager de kelvinwaarde, hoe warmer de kleurtemperatuur (warm wit). Hoe hoger de waarden, hoe koeler de kleurtemperatuur (koel wit). Het lichtspectrum kan je niet zien, je neemt het onbewust waar. Denk maar een het leuke gevoel dat je krijgt op een zonnige, lichtrijke dag.
Vandaag wordt er in kantoren vaak gebruik gemaakt van ‘biodynamische’ verlichting. Dit is een verzamelnaam voor LED-verlichting die ‘wit’ licht afgeeft waarvan de kleurtemperatuur naar wens ingesteld kan worden of die een voorgeprogrammeerde cyclus volgt. De kleurtemperatuur en voornamelijk het spectrum van ‘witte’ verlichting hebben namelijk een effect op het lichaam en het functioneren van mensen in een ruimte. Commerciële argumenten spelen vooral in op het wijzigen van de kleurtemperatuur aangezien het licht in de loop van de dag ook verandert. Uit diverse wetenschappelijke studies blijkt echter dat vooral het lichtspectrum van belang is. Zo is in veel bedrijven de wittint van de verlichting ‘s morgens koel wit met een hoog lichtniveau. Dit noemen we een lichtdouche. Tijdens de dag veranderen de kleurtemperatuur en het lichtniveau om de productiviteit op de werkvloer de bevorderen. Deze combinatie van lichttemperaturen wordt soms benoemd als ‘tunable white’ , maar is niet hetzelfde als ‘integrative lighting’ (de nieuwe naam voor ‘human-centric lighting’)
Integrative lighting
Wat is ‘integrative lighting’ dan precies? Een studie van de KU Leuven omschrijft het als volgt:
“Integrative lighting wordt ook ‘biodynamisch’ of ‘circadiaans’ licht genoemd. Door deze integrale kijk op licht heeft de CIE (Commission Internationale de l’Eclairage) recent de term ‘integrative lighting’ geïntroduceerd als officiële terminologie. Tot voor kort lag de focus enkel op het visuele belang van licht. Hierbij wordt rekening gehouden met de specifieke voorkeuren van mensen zoals welke verlichtingssterkte/luminantie, kleurtemperatuur, kleurweergave of mate van (in)direct licht als meest aangenaam ervaren wordt. Ons visueel systeem heeft vier lichtreceptoren in het oog die hierbij betrokken zijn. Staafjes zijn belangrijk om beweging te kunnen waarnemen en te kunnen zien bij zeer lage lichtniveaus, terwijl drie soorten kegeltjes belangrijk zijn voor de kleurwaarneming. In het begin van de jaren 2000 is ook een vijfde soort lichtreceptor ontdekt die een cruciale rol speelt in het niet-visuele systeem van ons oog. Deze worden de ‘intrinsically photosensitive Retinal Ganglion Cells’ (ipRGC’s) genoemd en bevatten het fotopigment melanopsine. Deze cellen staan via de oogzenuw rechtstreeks in verbinding met onze biologische klok die o.a. een cruciale rol speelt in de regulatie van ons slaap-waak ritme. Licht tijdens de dag en duisternis tijdens de avond en nacht zorgen ervoor dat onze interne biologische klok samenloopt met het omgevingsritme. Hierdoor zijn we op de juiste momenten van de dag actief of in slaap.” Integrative lighting wordt tegenwoordig sterk ‘gepromoot’ in de kantoorwereld omdat mensen daar nu eenmaal langdurig aanwezig zijn en geconcentreerd moeten kunnen werken. Maar het kan overal toegepast worden: in woningen, winkels, magazijnen, werkplaatsen etc.
Aansturing
Hierboven haalden we al aan dat iedereen andere verwachtingen en voorkeuren heeft wat betreft verlichting op kantoor. Een ouder persoon heeft meer licht nodig om iets even goed te kunnen zien als iemand die jonger is. Om de voorkeuren in te stellen en zo goed mogelijk af te stemmen op de gebruiker, is een goed geconfigureerde verlichtingsinstallatie een must. Schakelen, intensiteit, kleurtemperatuur en sensoren maken allemaal deel uit van de aansturing. Wij als lichtarchitect zorgen voor een efficiënte en gebruiksvriendelijke aansturing van de verlichting op kantoor.
Akoestiek & ventilatie
Bij kantoorverlichting zijn akoestiek en verluchting belangrijke factoren. Vandaag worden ze vaak geïntegreerd in de verlichting, zodat het plafond minder ‘druk’ oogt. Er bestaan zelfs verlichtingsarmaturen met CO2-neutraliserende materialen. Als lichtarchitect streven wij altijd naar een optimale combinatie tussen efficiëntie en esthetiek in onze verlichtingsoplossingen voor kantoren.
Montagemogelijkheden
We stellen het meest geschikte verlichtingstoestel voor dat past bij het plafond. Het ‘oerklassieke’ tegelplafond is vandaag nog steeds populair. Er is ook een stijgende vraag naar klimaatplafonds en plafonds gemaakt van specifieke akoestische lamellen. Steeds meer fabrikanten maken verlichtingstoestellen die perfect passen tussen de lamellen van het plafond of die zelfs lamellen vervangen. Zo ligt het armatuur mooi in lijn met de plafondlijnen en zijn er geen onderbrekingen. Een esthetische oplossing! De toestellen kunnen voorzien worden van beugels op maat kabels met aansluitconnectoren voor een makkelijke montage. De kleine meerkost van deze accessoires wordt in mum van tijd terugverdiend dankzij de vlotte montage en dus de snellere afronding van de werkzaamheden.
Noodverlichting
In noodgevallen moet er uiteraard goede verlichting zijn op kantoor zodat alle medewerkers het gebouw veilig kunnen verlaten. Hier werken we met esthetische noodoplossingen in inbouw, opbouw of geïntegreerd in de bestaande verlichting.
Ook interesse om jouw kantoorgebouw en burelen te voorzien van efficiënte, ergonomische en stijlvolle verlichting, zodat je medewerkers elke dag met volle goesting komen werken? Laat het ons weten en wij komen je ‘verlichten’!
Credits foto : Gerald van Rafelghem